Pamiątką dawnej, książęcej przeszłości miasta jest zamek, zbudowany na stromym wzgórzu tuż ponad nurtem Soły.  Z pierwotnej siedziby książęcej nie pozostało nic prócz masywnej, kwadratowej, ceglanej wieży z XIII w., resztę budynków strawił pożar w 1503 r. Po odbudowie gmachy były jednak wielokrotnie przebudowywane. W zamku gościły liczne znakomite osobistości: Elżbieta Rakuszanka (przyszła żona króla Kazimierza Jagiellończyka), król czeski Władysław Jagiellończyk, Bona Sforza d’Aragona, która przez Oświęcim zdążała z Włoch do Krakowa na koronację i spotkanie z Zygmuntem Starym, Elżbieta Habsburżanka (przyszła żona Zygmunta Augusta). Na początku XIX w. dwie powodzie spowodowały ogromne zniszczenia, podmywając mury zamku: planowano nawet jego rozbiórkę. Na szczęście do rozbiórki nie doszło, a obecnie, po remoncie, w zamku ma siedzibę Muzeum w Oświęcimiu ze zbiorami historyczno-etnograficznymi.  Poniżej zamku stoi starannie odnowiona synagoga Chewra Lomdei Misznajot z 1914 r., po remoncie użytkowana jako dom modlitwy, zaś w sąsiednim budynku działa Centrum Żydowskie, zajmujące się dokumentowaniem historii i kultury oświęcimskich Żydów. Synagoga jest jedyną ocalałą pamiątką po niegdyś licznej w Oświęcimiu społeczności żydowskiej, w różnych okresach stanowiącej blisko połowę mieszkańców miasta. Od zamku warto przespacerować się w kierunku rynku, mijając kościół parafialny Wniebowzięcia NMP. Wzniesiono go jako świątynię gotycką, lecz wiele późniejszych remontów zatarło pierwotne cechy stylowe. Druga z oświęcimskich świątyń usytuowanych na terenie starego miasta to kościół MB Wspomożenia Wiernych dawnego klasztoru Dominikanów, a obecnie Salezjanów. Gotycka ceglana bryła świątyni malowniczo wygląda zwłaszcza od strony Soły, gdyż stoi na skraju stromej skarpy. Obok wznosi się gotycka kaplica św. Jacka z początku XIV w., niegdyś kapitularz klasztorny. Ośrodkiem dawnego miasta był rynek. Wokół placu i przy sąsiednich uliczkach stoją niewielkie, przeważnie 1-piętrowe kamieniczki. Najciekawszy jest klasycystyczny dom Ślebarskich z początku XIX w., obecnie mieszczący Sąd Rejonowy. Do spacerów zachęcają bulwary nad Sołą. Na brzegach rzeki rosną fragmenty cennych przyrodniczo lasów łęgowych. Deptak wzdłuż bulwarów utworzono tuż poniżej skarpy, na której wyrosło stare centrum miasta.
Jednak najważniejszym celem turystów w Oświęcimiu i jego okolicach jest wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady Auschwitz- Birkenau. Starsza część obozu, założona w 1940 r., znajduje się na przedmieściach Oświęcimia. Dziś teren ten to muzeum, a zarazem pomnik pamięci. Wejście wiedzie przez metalową bramę z sentencją Arbeit macht Frei. W ceglanych barakach dla więźniów urządzono ekspozycje muzealne poświęcone ofiarom różnych narodowości z wielu krajów. Obok bloku nr 11 znajduje się Ściana Śmierci, przy której rozstrzeliwano więźniów. Drugi, większy obóz hitlerowscy okupanci założyli w 1941 r. w Brzezince, ok. 3 km od obozu oświęcimskiego. Dziś jest to przede wszystkim wstrząsająca, ogromna nekropolia. Do 1945 r. wymordowano tu ok. 1,5 mln ludzi, głównie Żydów, ale i Polaków, Cyganów, Rosjan oraz więźniów różnych narodowości z 28 krajów. Pozostały tu ruiny komór gazowych, krematoriów i część drewnianych baraków. Od Bramy Śmierci aż do pomnika Pomordowanych ciągnie się bocznica kolejowa i rampa, na której wypędzonych z wagonów więźniów selekcjonowano, większość wysyłając od razu na śmierć w komorach gazowych, a nielicznych kierując do obozu.