Wielkanoc, czyli Uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego, to najstarsze i największe święto chrześcijańskie, obchodzone na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Współcześnie obchody świąt wielkanocnych wiążą się z dziesiątkami różnych obyczajów, tradycji i obrzędów, które swe korzenie mają nie tylko w chrześcijaństwie, ale i w wierzeniach pogańskich. Wiosenny termin, na który przypada Wielkanoc (zawsze w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca), sprawia, że ze świętem tym związanych jest wiele obrzędów i zwyczajów podkreślających zakończenie zimy i początek wiosny.
 |
|
Niedziela Palmowa przypada na tydzień przed Wielkanocą, upamiętniając uroczysty wjazd Pana Jezusa do Jerozolimy. Tego dnia wierni udają się do kościołów z palmami lub bukietami bazi. Są one nie tylko pamiątką wydarzeń opisanych w Ewangelii, ale i wyrazem dawnych ludowych wierzeń, mówiących o odradzaniu się przyrody do życia wraz z końcem zimy i początkiem wiosny. Dlatego też Niedziela Palmowa zwana była również Niedzielą Kwietną lub Wierzbną. W ten dzień Pucheroki, czyli chłopcy przebrani w kożuchy obrócone futrem na wierzch, w stożkowych czapach ozdobionych kolorowymi bibułkami i z usmolonymi twarzami, chodzą rano po podkrakowskich wsiach, m.in. po Zielonkach, Bibicach czy Trojanowicach. Chłopcy śpiewają i życzą wesołych świąt, za co otrzymują drobne datki i świąteczne smakołyki. Obyczaj wywodzi się z dawnej tradycji żaków krakowskich, którzy
obchodzili w ten sposób domy mieszczan krakowskich.
|
 |
|
Wielki Tydzień, następujący po Niedzieli Palmowej, to czas oczekiwania na święta Wielkiej Nocy. Każdy jego dzień ma swą określoną symbolikę religijną, dlatego wielu wiernych udaje się w ciągu tego tygodnia codziennie na nabożeństwa do kościołów. Niezwykle uroczystą oprawę mają uroczystości Wielkiego Tygodnia w sanktuarium Grobu Bożego w Miechowie. W Niedzielę Palmową inscenizuje się tu procesję z Panem Jezusem na osiołku, w Wielki Wtorek nabożeństwo Drogi Krzyżowej odprawiane jest w procesji ulicami miasta, zaś wielkopiątkowa Droga Krzyżowa obchodzi krużganki klasztoru Bożogrobców. |
 |
|
Misteria Męki Pańskiej w sanktuarium w Kalwarii Zebrzydowskiej gromadzą wielu pielgrzymów, a także coraz liczniejsze grupy turystów. Obrzędy rozpoczyna inscenizacja uroczystego wjazdu Pana Jezusa do Jerozolimy w Niedzielę Palmową. W Wielką Środę wieczorem odgrywane są m.in. wejście uczniów do świątyni, zdrada Judasza i posiedzenie Sanhedrynu. W Wielki Czwartek ma miejsce obrzęd obmycia nóg apostołom, a potem procesja do Ogrójca, pojmanie Chrystusa przez straże i ucieczka apostołów do pałacu Kajfasza, gdzie następuje scena zaparcia się św. Piotra. Dalszy ciąg przedstawienia przypada na Wielki Piątek; inscenizacja kończy się w momencie skazania Chrystusa na śmierć krzyżową, po czym rozpoczyna się już tradycyjna Droga Krzyżowa. Na mniejszą skalę Misteria Męki Pańskiej odgrywane są również w klasztorze Bernardynów w Alwerni. |
 |
|
Pisanki tradycyjnie przygotowywane są przed Wielkanocą. Skorupki jaj zabarwia się naturalnymi metodami i dekoruje różnorodnymi wzorami. Dla chętnych organizowane są nawet warsztaty zdobienia tradycyjnego pisanek, na zajęcia takie można wybrać się np. do Stryszawy. |
 |
|
Wielka Sobota - ostatni dzień Wielkiego Postu poprzedzający Niedzielę Wielkanocną, to czas radosnego oczekiwania, połączony z poświęceniem pokarmów przygotowanych na świąteczny stół. W całym regionie wierni zmierzają wówczas do kościołów, niosąc koszyki ze „święconką”. Nie może w nich zabraknąć pisanek, czyli symbolu nowego życia i baranka z ciasta lub cukru, który symbolizuje umęczonego Chrystusa. Do koszyka wkłada się też po kawałku każdej wędliny przygotowanej na święta, szczyptę soli i kromkę chleba. |
 |
|
Niedzielę Wielkanocną rozpoczyna uroczyste śniadanie, na które podaje się wszystkie przysmaki z koszyczka ze „święconką”. Spożywanie poświęconych pokarmów to nawiązanie do wiecznego życia, jakie wiernym daje zmartwychwstały Jezus. Z kolei podczas świątecznego obiadu można delektować się takimi potrawami jak żurek na serwatce czy zupa chrzanowa. Często na małopolskich stołach pojawia się zaprawiony śmietaną barszcz z białą kiełbasą, przygotowany na wywarze z wędzonki. |
 |
|
Lany poniedziałek, czyli Śmigus-Dyngus, drugi dzień świąt wielkanocnych, to czas, w którym tradycyjnie dziewczęta mogły być oblane wodą przez czyhających na nie chłopców. Tradycja ta jest echem zwyczajów pogańskich wiążących się z symbolicznym wiosennym oczyszczaniem z brudu i chorób. Inną tradycją jest Siuda Baba, czyli mężczyzna przebrany za kobietę, z różańcem z ziemniaków w ręce i twarzą wysmarowaną sadzą. Grasuje on w okolicach Wieliczki właśnie w lany poniedziałek, krążąc pod kościołem w towarzystwie usmolonego Cygana z batem. Tradycja ta ma swe korzenie w legendzie o pogańskiej świątyni bogini Ledy w Lednicy Górnej koło Wieliczki. Płonął w niej święty ogień, który podtrzymywać miała kapłanka, pełniąca swą funkcję przez rok. Potem, usmolona od siedzenia przy ogniu, szukała po domach dziewicy, która mogłaby ją zastąpić. Dziś też Siuda Baba szuka dziewcząt, lecz po to, by wykupiły się pieniążkiem albo pocałunkiem, co kończy się obowiązkowym umorusaniem sadzą… |
